De Berlijnse muur – 28 jaar lang de scheiding tussen Oost- en West-Berlijn. 28 jaar lang het symbool van de Koude Oorlog. 28 jaar stond de muur tussen het democratische westen en het communistische oosten van Berlijn.
Inhoudsopgave
Geschiedenis van de Berlijnse muur
n 1945 kwam er eindelijk een einde aan de Tweede Wereldoorlog. Zowel de geallieerden als de sovjet troepen hadden daar een belangrijke rol in. Omdat Duitsland na de oorlog werd verdeeld tussen de Verenigde Staten, Groot-Brittannië, Frankrijk en de voormalige Sovjet-Unie. Dit gebeurde trouwens niet alleen in Berlijn, maar ook in Wenen.
Deze vier grootmachten kregen in een zogenaamde geallieerde controleraad het recht om te beslissen over de toekomst van Duitsland. Berlijn was toen de hoofdstad van Duitsland en logischer wijze werd deze controleraad dan ook gestationeerd in Berlijn. Alleen gaf dat onder de leden van de controleraad wat strubbelingen want Berlijn lag namelijk in het gebied van de Sovjet-Unie. Daarom werd de stad opgedeeld in vier zones.
De onderlinge samenwerking liep al snel stuk en dat had natuurlijk gevolgen voor de samenwerking. De Toenmalige leider van de Sovjet-Unie Jozef Stalin wilde namelijk de macht over heel Berlijn en dwong de overige leden om de stad aan de Sovjet-Unie over te dragen. De Sovjettroepen gebruikte daarvoor minder leuke ingrepen zoals het blokkeren van de voedseltransporten naar West-Berlijn tussen 24 juni 1948 en 11 mei 1949. Gelukkig hadden de bewoners daar, maar beperkt last van door een luchtbrug die al snel door de geallieerde troepen werd opgezet.
De inwoners van het Oostelijke gedeelte kregen echter wel te maken met het communistische regime en door de slechte economie en het gebrek aan democratie vluchten veel van deze Oost-Duitsers naar de andere kant. Tussen 1949 en 1961 waren het meer dan 3 miljoen Oost-Duitsers die kozen voor het vrijere leven in de BRD (de Bondsrepubliek Duitsland)
De grens tussen Oost- en West-Berlijn
Deze situatie werd natuurlijk onhoudbaar, vooral omdat vooral jongeren en hoogopgeleiden kozen voor een vrijer leven. In 1961 was het genoeg geweest, en de regering van de DDR (Deutsche Demokratische Republik) besloot om haar inwoners te verbieden om nog te reizen naar het ‘andere’ Duitsland. Dat gebeurde in eerste instantie door een grens van bewakers met wapens en een hekwerk bestaande uit prikkeldraad. Deze barrière was natuurlijk niet voldoende en daarom volgende in 1962 een tweede hekwerk. Dit hekwerk stond 100 meter achter het andere hekwerk. Alles wat in deze strook in de weg stond werd door bulldozers en sloopkranen gesloopt. De strook werd vervolgens met fijn zand en grind bestrooid zodat iedere ontsnapping direct zichtbaar zou zijn voor de grensbewakers. Deze mochten trouwens direct schieten. Uiteindelijk namen ook 85 grensbewakers de benen en kozen voor de vrijheid in West-Berlijn.
Drie jaar later in 1965 besloot de regering van de DDR tot de meest ingrijpende maatregel. Namelijk het bouwen van een muur. Deze muur moest namelijk voorkomen dat auto’s en vrachtwagens dwars door de hekken zouden rijden. De bouw van de muur duurde in totaal 15 jaar. De Berlijnse muur bestond toen aan 45,1 kilometer aanééngesloten betonnen muurelementen van 3,6 meter hoog en 1,2 meter dik. Op slechts negen plekken waren openingen in de muur aanwezig zodat bewoners van West-Berlijn naar de DDR konden reizen.
Checkpoint Charlie
Checkpoint C. Zoals deze grensovergang officieel heette, werd door de Amerikaanse soldaten al snel omgedoopt in Checkpoint Charlie. De ligging van deze grensovergang in het midden van Berlijn zorgde ervoor dat deze doorgang door de Berlijnse muur zeer populair was bij diplomaten en de geallieerde legers. Regelmatig was Checkpoint Charlie het middelpunt in conflicten tussen de geallieerde legers en de Sovjetsoldaten. Vooral op 22 oktober 1961 ontstond er een crisis waarbij een DDR-grensbewaker het paspoort van een Amerikaanse diplomaat wilde controleren. Binnen enkele uren stonden aan beide zijden van Berlijnse muur tanks opgesteld, klaar om aan te vallen.
Checkpoint Charlie is één van de enige nog bestaande grensovergangen die je nu nog kunt bezoeken. Het is een populaire toeristenattractie in Berlijn waarbij je met twee “grenswachters” een foto kunt laten maken bij het oude grenswachtershuisje.
De val van de Berlijnse muur
Er is altijd veel weerstand geweest tegen de muur, zowel vanuit West-Berlijn als Oost-Berlijn. Aan het einde van de tachtiger jaren nam het verzet toe. In 1987 werd er bijvoorbeeld een muziekfestival georganiseerd dicht bij de muur zodat de bewoners van Oost-Berlijn ook konden luisteren. Een optreden van David Bowie die via zijn concert de Oost-Duitsers toesprak is één een belangrijk historisch moment in de geschiedenis van de Berlijnse Muur. Helaas werd dit direct door de politie in de DDR afgestraft. Veel bezoekers aan de Oostzijde van de muur werden dagen later opgepakt of van hun bed gelicht door de staatspolizei (Stasi)
Niet kort daarop sprak de toenmalige president van de Verenigde Staten Ronald Reagan de memorabele woorden “Tear down that Wall” tegen de secretaris-generaal van de Sovjet-Unie Michail Gorbatsjov. Deze woorden bereikte de hele wereld en daarmee liet men dan ook weten dat het westen aan de kant van de bewoners van het Oosten stonden. Zo ook regering van Hongarije die een deel van het hek tussen Hongarije en Oostenrijk verwijderde. Veel Oost-Duitsers grepen deze kans aan voor een vakantie naar Hongarije om vervolgens te vluchten naar de vriendelijke Oostenrijkers.
De DDR-regering wilde aan de onrust die ontstond een einde maken door de regels te versoepelen. Reizen naar West-Berlijn zou soepeler gemaakt worden en andere regels werden minder streng. Tijdens een ingelaste persconferentie ontstonden chaotische taferelen toen de toenmalige woordvoerder Günter Schabowski niet helemaal op de hoogte was van de veranderingen en de details. Hij zei de magische woorden dat de regels direct zouden ingaan, terwijl dat eigenlijk geleidelijk zou gaan.
Duizenden Oost-Duitsers vertrokken per direct naar de grensovergangen en daar werden ze tegengehouden door de grenswachters die niet op de hoogte waren gebracht van de uitspraken van Günter Schabowski. Diezelfde grensbewakers die op alles mochten schieten wat de grens over wilde steken gaan wisten niet wat er gebeurde. Gelukkig bleef een enorm bloedbad uit.
9 november grenzen per direct geopend
Om 23.30 gaf de DDR-regering uiteindelijk de opdracht om de slagbomen te openen. Deze memorabele gebeurtenis mag in geen enkel geschiedenisboek onbeschreven blijven. De Oost-Duitsers werden door de West-Berlijner opgewacht met bloemen, champagne en vooral tranen van vreugde. 9 november ging de geschiedenisboeken in als de dag de vrijheid. Na 28 jaar was de onderdrukking voorbij en kwam er einde aan de Koude Oorlog. Op 3 oktober 1990, nog geen jaar na de val van de Berlijnse muur was Duitsland weer één en kwam er een einde aan de communistische DDR.
Wat kun je nu nog zien van de Berlijnse muur
Direct na de val van de Muur werden grote delen gesloopt. Men wilde zo snel mogelijk afstand nemen van de verschrikkelijke geschiedenis. Toch zijn op diverse plekken in Berlijn nog herinneringen te zien.
Checkpoint Charlie
Zoals boven al beschreven was dit één van de belangrijkste en drukste grensovergangen Tegen een vergoeding een foto maken van de grenspost met de bewakers. Het is echt een toeristen ding. Moet je het gezien hebben? Als ik heel eerlijk ben, Nee. Er zijn veel interessantere plekken waarbij de geschiedenis van de Berlijnse muur beter tot zijn recht komt. Zoals je hier onder kunt lezen.
Mauerpark
Het Mauerpark ligt in de Berlijnse wijk Prenzlauer Berg. Ooit was het een rangeerterrein van de Duitse spoorwegen. Tijdens de Koude Oorlog ontstond hier de Berlijnse muur en werden de wijken Wedding en Prenzlauer berg van elkaar gescheiden. Een deel van de muur is nog te zien. De Hinterlandmauer is nu 24/7 het domein van Graffiti sprayers. Ooit werd dit stuk muur 24/7 bewaakt.
Het Mauerpark is op een zomerse zondag ook de place to be voor een gratis concertje, lekker BBQ-en met vrienden of gewoon een biertje drinken in het gras. Het is tegenwoordig één van de toeristische hotspots van de stad.
Gedenkstätte Berliner Mauer
Wil je een goed beeld krijgen van de Berlijnse muur en de geschiedenis dan mag de Gedenkstätte Berliner Mauer niet ontbreken tijdens je bezoek aan Berlijn. Je krijgt namelijk een heel realistisch beeld van hoe de Berlijnse muur eruit heeft gezien. Aan de Bernauer Strasse is nog een stuk van de Berlijnse muur in originele staat te zien. Een uitzichtpunt geeft je een goed beeld van de “Todesstreifen” en een wachttoren die nog in originele staat is. Het als park ingerichte monument is door de Duitse staat geopend om nooit te vergeten welke impact de muur had op de inwoners van Berlijn. Het monument is gratis te bezoeken en geeft je onder andere indrukken over het wonen langs de muur, de situatie voor de bouw van de muur en de val van de muur.
Er is ook een bezoekerscentrum en iedere zondag kun je tegen een kleine vergoeding meelopen met de rondleiding.
East Side Gallery
Langs de Spree tussen Ostbahnhof en de Oberbaumbrucke kun je nog precies 1316 meter van de Berlijnse muur vinden. In het voorjaar van 1990 na de val de muur werden 118 kunstenaars gevraagd om hun visie van vrijheid tot uiting te brengen op de muur. Dir resulteerde dus in een schilderij van 1,3 kilometer en is daarmee het langste kunstwerk ter wereld.